Wat zou jij kiezen als de belangrijkste uitvinding uit onze menselijke geschiedenis?
Het wiel, de telefonie, internet, elektriciteit, de drukpers, computers,… zullen misschien een kans maken.
Ik heb een ander voorstel. Misschien is er wel een uitvinding die zowat al die andere grootse uitvindingen mogelijk maakte. Een uitvinding die door velen als vanzelfsprekend beschouwd wordt en ons leven dag na dag in een andere richting kan sturen.
De geschiedenisboeken linken menselijke vooruitgang vaak aan een handvol pientere uitvinders. Maar die knappe breinen zouden hun meerwaarde grotendeels verliezen moesten ze geen gebruik kunnen maken van die ene uitvinding die de loop van onze geschiedenis voorgoed veranderde. Zouden Tim Berner het wereldwijde web, Thomas Edison de gloeilamp of Alexander Fleming de antibiotica uitgevonden hebben als ze ergens op een verlaten eiland gedropt werden? Zouden ze tijd en energie gehad hebben om hun ongelofelijke hersenkracht ten volle te benutten als ze zelf moesten instaan voor hun voeding, veiligheid, bescherming tegen de weerselementen, gezondheidszorg,…?
Het is de meest fantastische uitvinding ooit – geld – die er voor zorgde dat ze op een efficiënte manier aan hun alledaagse behoeftes konden voldoen en de middelen (arbeid, grondstoffen,…) konden bijeenbrengen voor hun baanbrekende onderzoeken. Het is geld dat het mogelijk maakte om al hun tijd, specifieke vaardigheden en energie te gebruiken om tot resultaten te komen waar we tot op vandaag nog allemaal de vruchten van plukken.
De rol van geld in ons leven.
Toch staat geld bij de meeste mensen niet in hun lijstje met fantastische uitvindingen. Daar is een mogelijke verklaring voor. Waarschijnlijk hebben we allemaal wel ergens negatieve herinneringen, verhalen en gevoelens die we linken aan het bestaan van geld. Hechte familiebanden worden verbroken door erfeniskwesties. We lezen allemaal de artikels van miljardairs die genoeg geld hebben om een eerlijk proces te ontlopen door het af te kopen. En uiteraard spenderen de meeste mensen het grootste deel van hun kostbare tijd op deze wereld aan jobs die ze niet zouden doen als er niet elke maand wat geld op de rekening zou komen.
Wat moeten we hier nu van maken? Moeten we geld in ons leven omarmen, het als een noodzakelijk kwaad beschouwen of het volledig proberen te bannen?
Stel je gewoon eens een wereld zonder geld voor. Zouden alle problemen die vandaag aan geld gelinkt worden verdwijnen? Tuurlijk niet. Ooit was die wereld zonder geld er. En ze was heus niet vredelievender, eerlijker of welvarender. Integendeel. Het zijn mensen die goed of slecht gedrag stellen, hun macht misbruiken, nooit genoeg hebben of anderen uitbuiten. Geld is gewoon een middel waarmee ze dat gedrag tot uiting brengen. In haar pure essentie is geld niet meer dan een cijfer op een scherm of een briefje in je portefeuille.
Het is dus wat je met geld doet en hoe je het gebruikt dat bepaalt of geld een meerwaarde voor je leven en dat van anderen kan betekenen. Wanneer je inziet dat geld op zich niet goed of slecht is, verdwijnt alle (onterechte) morele ballast die de meeste mensen aan geld vasthangen. Je komt in een wereld waar je objectief kan bepalen hoe geld voor het best mogelijke leven kan zorgen. Dus hier gaan we.
Is een fantastisch leven te koop?
Wanneer geld je leven binnenkomt (in de vorm van zakgeld, loon, kindergeld, inkomsten uit een investering, wettelijk pensioen, een erfenis,…) heb jij er voor een bepaalde tijd controle over. Jij bepaalt wat er nu gebeurt. En het spenderen ervan is de functie die in onze samenleving verreweg het populairst is. Een groot deel van al het geld dat het leven van mensen binnenkomt, wordt onmiddellijk of na het even geparkeerd te hebben op een spaarrekening uitgegeven aan allerlei goederen en diensten.
Fantastisch toch? Je verdient geld, je geeft het terug uit en iedereen tevreden. Niet helemaal. Er zijn een aantal addertjes.
Spenderen heeft uiteraard zijn nut. Op die manier kan je van allerlei kwalitatieve producten en diensten gebruik maken die je op je eentje nooit zou kunnen produceren. Maar er is een wetenschappelijke consensus dat er geen groot verband is tussen de hoeveelheid geld die iemand spendeert en de tevredenheid of het geluk die iemand doorheen het leven ervaart. De wetenschap weet ondertussen ook in grote lijnen wat ons gelukkig maakt: diepe en duurzame relaties aangaan, graag gezien worden, voldoening halen uit wat je doet,… Uiteraard kan geld spenderen daar onrechtstreeks voor een stuk aan toe bijdragen. Zeker als je ervaringen, vaardigheden en kennis boven materiële goederen verkiest. Die uitzonderlijke reis met je gezin of vrienden kan je herinneringen opleveren die je voor altijd zal koesteren. Muzieklessen volgen om ooit op een podium te kunnen staan en andere mensen te laten luisteren naar prachtige muziek kan de beste uitgave ooit zijn. Een feestje organiseren is een fantastische manier om bestaande relaties te versterken nieuwe mensen te leren kennen.
Maar vooraleer je beslist om al je geld te spenderen aan onvergetelijke ervaringen moet je weten dat het snel fout kan gaan. Veel van het geld dat in onze samenleving aan ervaringen gespendeerd wordt, dient tegelijk andere doelen die weinig meerwaarde leveren. Een grote wagen kopen om met al je kinderen om de zoveel tijd de wijde wereld in te trekken, hen van alles over het leven bij te leren en je band te versterken is natuurlijk fantastisch. Maar als je die veel goedkopere tweedehandswagen links laat liggen en je laatste euro aan die nieuwe Tesla spendeert omdat je geen zin hebt in honende commentaren van je collega’s ben je geld aan het verkwisten. Elke week afspreken met je vrienden om samen te eten, kan uiteraard bijdragen aan een beter leven. Maar dat telkens doen in een duur restaurant om te kunnen uitpakken op sociale media is waanzin.
Het is waanzin omdat je dan geld spendeert aan gemak, luxe of het verhogen van je status. Die zaken kopen is wat de atoombom is voor kernenergie: een waardeloze aanwending van een fantastische uitvinding. Alles wat in ons leven voor een duurzame levenstevredenheid kan zorgen, is simpelweg niet te koop. Niet voor één, duizend, honderdduizend of een miljoen euro. Je kan geen échte vrienden, een betrouwbare partner of een zingevend doel in je leven kopen. De simpele waarheid is dat die zaken vooral bekomen worden door zelf empathisch, vriendelijk, zorgzaam, betrouwbaar,… te zijn. Dat vraagt soms veel hard werken aan jezelf en een portie geduld, maar het is de enige manier.
Hoe geld écht het verschil kan maken.
“Dat zal allemaal wel zijn, maar waarom zou ik stoppen met spenderen? Overmatig spenderen levert uiteindelijk misschien geen grote bijdrage aan mijn gelukniveau, maar wat is de meerwaarde van al dat besparen? Baat het niet, dan schaadt het toch niet?”.
Wel, het nodeloos spenderen van geld is niet zo onschuldig als het misschien lijkt. Geld spenderen heeft altijd ergens een impact. Je maakt gebruik van de (verplichte) arbeid van andere mensen en (schaarse) natuurlijke grondstoffen. Goederen moeten geproduceerd en vervoerd worden over de hele wereld zodat jouw wens vervuld geraakt. Maar die negatieve impact manifesteert zich ook meteen in je eigen leven. Het zorgt er immers voor dat je de meest waardevolle en onderschatte functie van geld niet ten volle kan benutten.
Want het niet spenderen van geld is het enige dat je de mogelijkheid geeft om het degelijk te investeren. Investeren geeft je de vrijheid om je gelimiteerde tijd en energie optimaal te gebruiken om je gelukniveau naar ongekende hoogtes te tillen. Met elke uitgespaarde euro die je investeert, verminder je de tijd die je moet besteden op het grote hamsterwiel dat in onze samenleving door geldverspilling steeds groter en groter wordt. Weg met alle stress gerelateerd aan verplichte arbeid. Het is gedaan met uren in files te staan, ‘genetwerk’ om toch maar die saaie job te behouden, angst voor die onverwachte uitgave en aftellen naar een wettelijk pensioen. Burn-outs, een slechte werk-privé balans, toxische werkomgevingen, te hoge werkdruk, allerlei kwalen gerelateerd aan fysieke arbeid,… worden fenomenen gereduceerd tot een onrustwekkende statistiek in de krant die je eigen leven op geen enkele manier nog negatief kunnen beïnvloeden.
Elke keer dat je een nutteloze uitgave vermijdt, word je rechtstreeks beloond met tijd om te investeren in alles wat bijdraagt aan een kwalitatief en gelukkig leven. Je krijgt meer tijd met je dierbaren, meer tijd om werk te doen dat je écht nauw aan het hart ligt, om anderen te helpen die om één of andere reden minder geluk hebben dan jij, om preventief aan je gezondheid te werken, om oplossingen te bedenken voor de problemen die hoe dan ook op ieders pad komen,…
In het fantastische boek van Vicki Robin, “Je geld of je leven” verwoordt ze het samengevat ongeveer zo:
“Minder geld spenderen dan er binnenkomt is als een dam bouwen in een woelige rivier. Net zoals die dam ervoor zorgt dat je controle krijgt over het stromende water, zorgt een geldbuffer voor controle over je gelimiteerde en dus meest kostbare goed: je levensenergie. Wat de wereld je ook voor de voeten werpt.”
Dat enorme effect komt niet na jaren van minder nodeloos consumeren en beter investeren. Het is er meteen. Vanaf de eerste euro. Probeer het eens. Ik kan je verzekeren dat de onmetelijke kracht van geld zich sneller in jouw leven zal tonen dan je ooit voor mogelijk hield.
#Noot 1: In hoofdstuk 8 van het boek “de psychologie van geld” legt Morgan Housel in 2 bladzijden aan de hand van een mooi voorbeeld uit hoe geld uitgeven je misschien niet zal opbrengen wat je er van verwacht had (het is tot nu toe één van de beste boeken over geld die ik al gelezen heb).