We naderen het einde van het “historische” jaar 2020. Wereldwijd zijn naar schatting tachtig miljoen mensen besmet met het covid virus, waarvan een aanzienlijk deel ook (ernstig) ziek werden. Twee miljoen mensen zullen dit jaar alleen al gestorven zijn aan de gevolgen. Zelfs indien we alleen naar de oversterfte zouden kijken, zal de dodentol aanzienlijk zijn. Maar de gevolgen reiken natuurlijk veel verder. We moesten ons onthouden van bijna alles wat het leven de moeite waard maakt: mensen ongedwongen ontmoeten, feest vieren, gaan en staan waar je wil. Sommigen verloren hun (levens)werk en inkomen. Minder becijferbare en meer onzichtbare fenomenen als eenzaamheid en mentale problemen kregen ontegensprekelijk de wind in de zeilen.
Ik had dit jaar niet te klagen. Wanneer je met weinig tevreden bent, een stabiel inkomen kan behouden en er zelfs extra tijd vrijkomt om te lezen, te denken, extra geld te verdienen en zelfs deze blog te starten, mag je je ongetwijfeld tot het kamp van de gelukzakken rekenen. Maar net wanneer je wat overmoedig wordt en denkt dat je zelf min of meer ontsnapt bent aan de grootste gevolgen, kan je je eigen oma, een fantastische vrouw, geen afscheid geven zoals ze dat eigenlijk verdiende.
Eindelijk… het nieuwe jaar!
Veel mensen kijken dan ook met grote verwachtingen uit naar het nieuwe jaar. Ze verlangen naar een 2021 die beter zal zijn, waar een vaccin verlossing brengt en alles stilaan weer normaal wordt. Naar meer menselijk contact, vrijheid, feest en vreugde. Maar sommigen kijken ongetwijfeld ook reikhalzend uit naar alle overbodige, contraproductieve fenomenen en gewoontes: funshoppen, oppervlakkige citytrips, dure restaurantbezoeken, onnodig verre vliegreizen,… Naarmate het verschrikkelijke virus zal verdwijnen, zullen we deze uitwassen van onze steenrijke maatschappij meer en meer zien terugkomen.
De kans is dus klein dat mensen permanent hun gedrag veranderen door een externe dreiging (een virus) of opgelegde maatregelen van een overheid. Op dat vlak zal deze crisis vermoedelijk geen kantelpunt in onze geschiedenis worden. Enkel overtuigingskracht gebaseerd op overduidelijke argumenten en een gezonde portie intrinsieke motivatie heeft het potentieel om duurzame verandering te brengen.
Het oneindige spel.
Ook al zullen sommigen ongetwijfeld geleerd hebben uit deze crisis, de kans is groot dat we compensatiegedrag zullen zien. De redenering is dan dat alles wat het voorbije jaar “verloren” gegaan is, dubbel en dik ingehaald moet worden. Dat is niet eigen aan deze periode. Die neiging om te compenseren maakt deel uit van het dagdagelijkse leven van de gemiddelde westerling. Het klassieke voorbeeld zijn de hardwerkende mensen die constant tijd en geld moeten zoeken om te ontspannen van al dat harde werk. Een vicieuze cirkel waar ogenschijnlijk geen einde aan lijkt te komen.
Die compensatiedrang komt deels voort uit de idee dat het leven een spel is waar je kan winnen, en dus ook verliezen. Ook statusdrang, jaloezie, kost wat kost promotie willen maken, altijd maar meer en meer geld willen,… zijn uitingen van die (vaak onbewuste) levensvisie dat je het “leven kan winnen”. Wat natuurlijk niet klopt. Het leven is geen voetbalmatch die afgebakend is in tijd, laat staan met duidelijke regels over winst en verlies. Het leven gaat door, of wij er nu aan deelnemen of niet.
Dit zijn voor alle duidelijkheid niet mijn woorden. Wel die van Simon Sinek. Ik heb het meestal niet hoog op met zogenaamde ‘motivational speakers’, zoals die in de VS heel populair zijn. Het zijn vaak sterke marketeers met een stevige portie charisma die gebakken lucht verkopen. Ook Sinek weet als geen ander hoe het allemaal mooi te verpakken, maar zijn uiteenzetting (die op Youtube te vinden is) over “The infinite game” is bij mij blijven hangen.
Waarom de “oneindige mindset” belangrijker is dan ooit.
Voor iedereen van ons is dit de eerste en hopelijk ook de enige keer dat we geconfronteerd worden met een pandemie van dergelijke omvang. We wisten, zeker in het begin, niet goed wat er aan het gebeuren was. Voor sommigen was of is het zonder meer angstaanjagend. Wat met de economie tijdens en na deze pandemie? Zullen mensen uit mijn omgeving het virus krijgen? Hoe ziek zullen ze er van worden? Zal ik mijn job behouden? Het probleem met een externe dreiging van dergelijke omvang is dat we ons heel hard focussen op die dreiging. Een eigenschap die ons gedurende de hele geschiedenis van de mensheid enorme voordelen opgeleverd heeft, maar die ook het potentieel heeft ons te verlammen en blind te maken voor sommige keiharde feiten.
Wanneer je jezelf leert beschouwen als een deelnemer van het oneindige spel dat het leven is, kan je niet anders dan inzien dat deze pandemie slechts een stipje is in de lange geschiedenis van de mensheid. Het is de zoveelste zware pandemie, en het zal niet de laatste zijn. Als je het met die bril bekijkt, komen we er zelfs ongelofelijk goed vanaf. De snelheid van verspreiding van informatie, de menselijke genialiteit die er voor zorgt dat we met een simpele spuitje dit virus een halt toe kunnen roepen, ons wereldwijde logistiek netwerk die er voor zorgt dat bevoorrading gegarandeerd blijft,… is iets waarvan mensen tijdens de periode van de Spaanse griep of de pest alleen maar konden van dromen.
Het is simpel, maar niet eenvoudig.
Net zoals sommige andere onderwerpen op deze blog is het een heel simpel concept, maar niet eenvoudig in de praktijk te brengen. We zijn mensen. Onze focus reikt vaak niet verder dan vandaag, morgen, of bij de jaarwisseling op het komende jaar. Mensen zijn niet in staat om alles ten allen tijde met een oneindige blik te bekijken, althans ik niet. Zeker wanneer je rechtstreeks geconfronteerd wordt met de verwoestende kracht (op alle vlakken) waarmee dit virus sommigen in onze maatschappij getroffen heeft, zal de relativerende kracht van dit concept soms even moeten wachten. Het is een leerproces dat nooit af is, maar mij in deze periode als nooit te voren geholpen heeft.
Ik weet niet wat 2021 zal brengen. Ik hoop vooral dat het voor mensen die hard getroffen werden door dit onrechtvaardige virus een beter jaar wordt. Maar ik wens iedereen ook de oneindige blik toe, die er voor kan zorgen dat jaloezie, compensatiegedrag, statusdrang en andere destructieve gewoontes in onze maatschappij stillaan irrelevant worden. Zo kunnen we ons samen focussen op alles wat het leven echt de moeite waard maakt. En voel je toch de neiging om 2020 als het ergste jaar in de geschiedenis van de mensheid te bestempelen? Kijk dan even verder dan volgend jaar, pakweg honderd jaar in de toekomst. Dan zal deze pandemie niet meer dan een hoofdstuk in een geschiedenisboek zijn.